BLOG

FILMY

AUTOR SOLARIS

reżyseria Borys Lankosz, scenariusz Wojciech Orliński  
Polska/Niemcy/Francja (2016) | czas trwania 55’

O Lemie napisano i nakręcono już wiele, a jednak jego życie wciąż skrywa wiele zagadek i paradoksów. Jak udało mu się przeżyć Holocaust? Jaki był jego stosunek do PRL – skoro i pisał utwory propagandowe, i działał w konspiracji? Jak w latach 50. udawało mu się być na bieżąco ze światową nauką i techniką? Dlaczego przez całe życie współpracował z katolickim „Tygodnikiem Powszechnym”, będąc otwarcie ateistą? Pierwszy dokumentalny film biograficzny o Stanisławie Lemie.

W filmie „Autor Solaris” z tymi pytaniami mierzy się Borys Lankosz, reżyser, który z jednej strony pokazał „Ziarnem prawdy” i „Rewersem”, że dobrze sobie radzi z gatunkową popkulturą, a z drugiej filmami „Rozwój” i „Radegast”, że jest wrażliwym dokumentalistą, który potrafi kamerą pokazać rzeczy, których nie widać na pierwszy rzut oka.

AUTOR SOLARIS fot. Honorata Karapuda/ Blankfilm Productions | ekranizacja fragmentu „Edukacji Cyfrania”

W filmie zobaczymy unikalne, po raz pierwszy pokazane publiczne materiały archiwalne: zdjęcia i filmy kręcone przez Stanisława Lema na kamerze 8 mm. Zobaczymy niepublikowane dotąd listy, w których widać, jak narastał konflikt między Lemem a Philipem K. Dickiem, w wyniku którego Dick doszedł do wniosku, że Lem nie istnieje, a pod tym skrótem ukrywa się jakaś tajna komunistyczna organizacja. Usłyszymy głos Stanisława Lema, który w latach 50. nagrał swoją antystalinowską satyrę „Korzenie”, którą wykonywał dla najbliższych przyjaciół. Dla równowagi – zobaczymy też inscenizację fragmentu socrealistycznej, propagandowej sztuki „Zdarzenie na jachcie Paradise”.

O życiu i twórczości Lema opowiedzą czołowi lemoznawcy: Jerzy Jarzębski, Stanisław Bereś, Tomasz Fiałkowski, Michael Kandel i Wiktor Jazniewicz (tłumacze angielski i rosyjski), a także Michał Zych – siostrzeniec pisarza, który mieszkał u swojego sławnego wuja. Timothy D. Snyder nakreśli historyczne tło pogromu lwowskiego, który Lem cudem przeżył i opisał to w powieści „Głos Pana”.

AUTOR SOLARIS fot. Rafał Baszczynski/ Blankfilm Productions | ekranizacja fragmentu „Głosu Pana”

Usłyszymy znane głosy i zobaczymy znane twarze. Narratorem prowadzącym nas przez tę opowieść jest Marek Kondrat . W inscenizowanych scenach biograficznych głos Lema jest głosem Jana Peszka. Robert Gonera wystąpił jako Gról Zbawnucy, tyran z zatrzymanego przez cenzurę w 1971 satyrycznego opowiadania „Edukacja Cyfrania”.

Scenariusz napisał Wojciech Orliński, dziennikarz „Gazety Wyborczej”, miłośnik Lema, autor wielu książek, w tym leksykonu lemologicznego „Co to są sepulki?” i biografii pisarza „Lem. Życie nie z tej Ziemi”.

AUTOR SOLARIS fot. Blankfilm Productions | ekranizacja fragmentu „Zdarzenia na jachcie Paradise”

Stanisław Lem (1921-2006) to najsłynniejszy na świecie polski pisarz wszech czasów. Jego książki ukazały się w łącznym nakładzie przekraczającym 30 milionów egzemplarzy, przetłumaczone na 41 języków. Najbardziej znana jest powieść „Solaris” (1961). Wielokrotnie adaptowano ją dla teatru i filmu, najbardziej znane interpretacje to filmy Andrieja Tarkowskiego (1971) i Stevena Soderbergha (2002). Lem był także pionierem futurologii do tego stopnia, że kiedy napisał pierwszą polską książkę futurologiczną – „Summa technologiae” (1964), nie znano jeszcze samego tego słowa, podobnie jak słów na określenie tego, co dziś nazywamy „rzeczywistością wirtualną”, „inżynierią genetyczną” czy „Internetem”. Lem na to wszystko wymyślił więc własne określenia, przeważnie zresztą ładniejsze, np. „fantomatyka” zamiast „rzeczywistości wirtualnej”.

Stanisław Lem w swojej bibliotece | zdjęcie dzięki uprzejmości strony lem.pl

scenariusz: Wojciech Orliński reżyseria: Borys Lankosz
narrator: Marek Kondrat producent: Magdalena Lankosz

eksperci: Stanisław Bereś, Tomasz Fiałkowski, Jerzy Jarzębski, Wiktor Jazniewicz, Michael Kandel, Timothy D. Snyder, Michał Zych

zdjęcia: Michał Gościk montaż: Wojciech Anuszczyk
muzyka: Krzysztof Orluk, Karim Martusewicz

Film powstał w koprodukcji:
ARTE G.E.I.E, TVP S.A., INSTYTUT ADAMA MICKIEWICZA / culture.pl, WROCŁAW 2016. EUROPEJSKA STOLICA KULTURY, NARODOWE CENTRUM KULTURY

scroll down for English

Autor Solaris

Stanisław Lem is the most famous Polish writer worldwide, and yet his life is shrouded in enigma and full of paradoxes. How has he managed to survive the Holocaust? What was his true attitude towards communism, since he was writing propaganda pieces and participating in illegal opposition activity… all at the same time? How he managed to monitor the progress of international science and technology with such outstanding accuracy – while living on the outskirts of Krakow, behind the Iron Courtain, under oppressive regime that censored everything, including private letters? Why did he write for a Catholic weekly „Tygodnik Powszechny”, while being open about his atheism?

The documentary „Autor Solaris” tries to answer these questions. BORYS LANKOSZ, the internationally acclaimed director and the producer, is known for two things: he is no stranger for quality genre fiction, as he has proven with his feature thrillers („Reverse” and „Grain of Truth”) and TV series, but he also makes insightful documentaries, revealing things that aren’t visible at first glance („Radegast”, „Evolution”, „Poles Poles”).

AUTOR SOLARIS fot. Honorata Karapuda /Blankfilm Productions | director Borys Lankosz on set of „Cyphrankie’s Education”

This film is the first chance to see unique archive footage: private still pictures and home movies, shot on 8 mm camera by Stanisław Lem himself. We will see unpublished letters from PHILIP K. DICK, were one can see escalation of personal conflict between the two writers, erupting in 1973 in a famous letter to FBI, when Dick considered that Lem does not exist as a person, „L.E.M.” must be an acronym for some sinister communist organization. We will hear the voice of Stanisław Lem, who has recorded himself in 1950’s, performing „Korzenie” („Kowtowing”) – his highly illegal satyre against Stalin. But for objectivity sake, we will also see contemporary staging of a hilariously silly propaganda piece he wrote in the same period – „Zdarzenie na Jachcie Paradise” („The Events on the ≫Paradise≪ Yacht”).

The life and works of Lem will be told by the leading lemologists: JERZY JARZĘBSKI, STANISŁAW BEREŚ, TOMASZ FIAŁKOWSKI, MICHAEL KANDEL I WIKTOR JAZNIEWICZ (the last two are his translators to English and Russian), and also MICHAŁ ZYCH, Lem’s nephew, who lived under the roof of his famous uncle. Famous historian TIMOTHY SNYDER will explain the historical background of the infamous „pogrom of Lviv”, which Lem barely surviving, depicting his ordeal under thin disguise in his science-fiction novel „Głos Pana” („The Masters Voice”).

AUTOR SOLARIS fot. Rafał Baszczynski/ Blankfilm Productions | „His Master’s Voice”

Famous Polish actors lend their voices and faces for this project. MAREK KONDRAT and JAN PESZEK will be heard in the voice overs, and ROBERT GONERA will be lovably evil as a tyrant from a anticommunist satyre „Edukacja Cyfrania” („Cyphrankie’s Education”), withheld by censorship in 1971.

The script was written by WOJCIECH ORLIŃSKI – popular Polish journalist and self-professed Lem afficionado, author of many books, including a couple on Lem.

Stanislaw Lem 1963 / thanks to the courtessy of Lem.pl

Stanisław Lem (1921-2006) is the most popular Polish writer worldwide. His books were published in a combined circulation of 30 million of copies in 41 languages. He is best known for his original love story in space, „Solaris”. It was adopted for theatre and cinema a number of times. The most known movies were made by Andrey Tarkovsky (1971) and Steven Soderbergh (2002). Lem was also a pioneer of futurology. He authored the first Polish book on futurology, „Summa technologiae” (1964) – so early the word wasn’t even invented yet. Lem wrote there about his prediction for our century and he has described it with astonishing accuracy, although when he wrote about „the Internet” or „virtual reality”, these words did not exist yet, so he had to invent his own words, usually better than the ones we use today (e.g. „phantomatics” instead of „virtual reality”).

written by: Wojciech Orliński directed by: Borys Lankosz
narrated by: Marek Kondrat producer: Magdalena Lankosz

the experts: Stanisław Bereś Tomasz Fiałkowski Jerzy Jarzębski Wiktor Jazniewicz Michael Kandel Timothy D. Snyder Michał Zych

director of photography: Michał Gościk editing: Wojciech Anuszczyk
music: Krzysztof Orluk, Karim Martusewicz

A coproduction of:
ARTE G.E.I.E, TVP S.A., ADAM MICKIEWICZ INSTITUTE / culture.pl, WROCŁAW 2016. EUROPEJSKA STOLICA KULTURY, NARODOWE CENTRUM KULTURY

FILMY

KOBRO/ STRZEMIŃSKI. OPOWIEŚĆ FANTASTYCZNA

reżyseria Borys Lankosz, scenariusz Małgorzata Sikorska Miszczuk
Polska (2019)  | czas trwania 43’

Dobrze by było od razu powiedzieć, dlaczego „opowieść fantastyczna”… Może ze względu na starą wschodnioeuropejską tradycję? Na przykład pisarz Fiodor Dostojewski opatrzył swój utwór „Łagodna” podtytułem „opowiadanie fantastyczne”. W komentarzu napisał, że „fantastyczną” jest sytuacja, w której istnieje niewidzialny i nieistniejący Stenograf, który może podsłuchiwać i zapisywać myśli głównego bohatera.

Dodał też, że w „Łagodnej” rzecz rozgrywa się przy ciele samobójczyni, a bohater ‑ mąż ‑ snuje myśli, które realnie nie mogły być przecież snute, tak jak były snute, czyli jak je on, pisarz, snuł. Uznał jednak, że takie fantastyczne snucie jest dla historii najlepsze.

W tym filmie nic nie jest tak, jak wydarzyło się naprawdę i to niewydarzenie się jest celowe. Stworzenie wielu sytuacji, które nigdy nie miały miejsca, jest głęboko przemyślane, a nawet jeśli niegłęboko to ‑ w każdym razie ‑ przemyślane. Wszystko  po to, by z wydarzeń, które nie miały miejsca, wysnuć wnioski na temat tego, co miało miejsce ‑ a więc Wy wszyscy – Widzowie – będziecie Prawdziwymi Detektywami.

Łukasz Simlat jako Fritz Haber | fot. Andrea Cangioli dla Blankfilm Productions


Co to znaczy, że będziecie detektywami? To oznacza, że w tej historii została popełniona zbrodnia. Porzućcie więc uprzedzenia i wyuczone zawody, by krok za krokiem, trop po tropie wysnuć wnioski z niewydarzonych wydarzeń.

W kręgu podejrzanych lokujemy: Lenina i Fanny Kaplan, która targnęła się na jego życie. Fritza Habera, ojca wojny chemicznej i jego małżonkę, która z rozpaczy popełniła samobójstwo. Kuratora Sztuki i jego utraconą miłość  o wdzięcznym imieniu Eleonora. Miasta: Paryż, Moskwę, Petersburg i Łódź. Cara Mikołaja II, poetę Władimira Majakowskiego, śpiewaka Fiodora Szalapina, Rewolucję Październikowa oraz obie wojny światowe: Pierwszą i Drugą.

Film „Kobro / Strzemiński. Opowieść fantastyczna” jest eksperymentem technologicznym, formalnym i narracyjnym: łączy zdjęcia fabularne z udziałem aktorów kręconych w hali zdjęciowej, scenografii wirtualnej i animacji, balansuje na granicy videoartu i teatru telewizji. Jego strategie to impresja, sięganie do podświadomości, dialog współczesnego reżysera z awangardą pierwszej połowy XX wieku. Tytułowi bohaterowie znajdują się w onirycznej przestrzeni „Pomiędzy”, gdzie współistnieją: podwodny świat, w którym rozmawia się o sztuce i sala sądowa, na której Kobro ze Strzemińskim walczą o opiekę nad dzieckiem. Jest tam rezerwuar  wypełniony możliwymi do zakwestionowania ideami z współczesnej wystawy sztuki i Twierdza Osowiec, której Strzemiński bronił w czasie I Wojny Światowej. Można tam spotkać Lenina i Fritza Habera i artystę.

Agata Buzek i Łukasz Simlat | fot. Blankfilm Productions


Film „Kobro / Strzemiński” wchodzi w dyskusję z biografizmem jako metodą odczytania sztuki,  ale też pokazuje, że od biografizmu nie sposób uciec. Jego twórcy zadają pytanie: co dzisiaj ze strategii awangardowych wynika? Przyglądają się projektowi awangardowemu, który nie wytrzymał konfrontacji z realnym życiem. Ale też dostrzegają walor postawy awangardowych artystów, która polegała na przezwyciężaniu życiowych przeciwności i wykraczaniu wyobraźnią poza to, co inni uznają za nieprzekraczalny horyzont.

„Dzisiaj, jak nigdy, tego sztuce potrzeba, bo kimże byśmy byli bez tych, którzy wierzyli i wcielali w życie utopijne awangardowe idee, bez tych, którzy przezwyciężali życiowe przeciwieństwa i wykraczali wyobraźnią poza neoliberalny slogan: Nie Ma Alternatywy” – deklarują. 

Agata Buzek i Łukasz Simlat jako Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński | fot. Blankfilm Productions

reżyseria: Borys Lankosz  scenariusz: Małgorzata Sikorska-Miszczuk
producentka: Magdalena Lankosz 

zdjęcia: Marcin Koszałka montaż: Magdalena Chowańska
muzyka: Marcin Stańczyk


koproducenci:
Instytut Adama Mickiewicza
Telewizja Polska S.A.

Partner filmu: Krakowski Park Technologiczny
Film powstał dzięki wsparciu Miasta Kraków i Krakowskiego Biura Festiwalowego

Podziękowania za wsparcie udzielone filmowi dla Muzeum Sztuki w Łodzi
Podziękowania za pomoc w realizacji filmu dla Narodowego Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego

Projekt  jest częścią koordynowanego przez Instytut Adama Mickiewicza międzynarodowego programu kulturalnego POLSKA 100, realizowanego w ramach  Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021.

Dofinansowano ze środków MKiDN w ramach Programu Wieloletniego Niepodległa na lata 2017-2021

scroll down for English

Kobro/ Strzeminski. A Fantastic Tale

Agata Buzek as Klara Haber | fot. Andrea Cangioli dla Blankfilm Productions

It would be best to explain right away what exactly makes it “a fantastic tale”… Possibly an old Eastern European tradition. For example, Fyodor Dostoevsky subtitled his A Gentle Creature as A Fantastic Story, commenting that the existence of an invisible, intangible Stenographer, capable of hearing and recording the protagonist’s thoughts, is a “fantastical” situation. He added that the plot of A Gentle Creature takes place by the suicide’s body while the protagonist, her husband, is thinking thoughts that – realistically – couldn’t have been thought the way they were, or rather, the way they had been written by the author. Dostoevsky, however, felt that this fantastical reverie would be best for the story.

Nothing in this film is the way it had happened; this nonoccurrence is intentional. Creating scores of situations which had never taken place is a thoroughly considered action – or if not thoroughly, then at least considered, in any case. To what end? So that, having seen the events which hadn’t taken place, you could draw your own conclusions about the events which had, in essence letting all of you – the Audience – become Real Detectives.

Agata Buzek as Katarzyna Kobro | fot. Blankfilm Productions

What does it mean that you’re going to become detectives? It means a crime has been committed in this tale. First you’ll need to shed your own trades and prejudices; then step by step, clue by clue, come to conclusions based on the events which never happened.

Let’s gather our suspects: Lenin and Fanny Kaplan, his would-be assassin. Fritz Haber, the father of chemical warfare, and his wife, driven to suicide by despair. The Art Curator and his lost love, the charmingly named Eleonora. Cities – Paris, Moscow, Saint Petersburg, and Lodz. Tsar Nicholas II, poet Vladimir Mayakovsky, singer Fyodor Shalyapin, the October Revolution, and both World Wars: the First and the Second.

Łukasz Simlat as Valdimir Lenin | fot. Blankfilm Productions

Kobro / Strzemiński: A Fantastic Tale is a technical, formal, and narrative experiment, a blend of feature footage of actors in a brick-and-mortar studio with virtual scenography and animation, skating on the edge of video art and TV plays. The strategies it employs include impressions, reaching into the subconscious, and the contemporary filmmaker’s dialogue with the avant-garde of the first half of the 20th century. The titular protagonists exist in an oneiric “In-between,” where an underwater world of discussing art coexists with the courtroom where Kobro and Strzemiński battle for custody of their child. This space holds a reservoir filled with controvertible ideas from a contemporary exhibition along with the Osowiec Fortress defended by Strzemiński in World War One. It’s a place where you could meet Lenin, Fritz Haber, and an artist as well.

While Kobro / Strzemiński is a debate with biographism as a way of perceiving art, it also points out that biographism is inescapable. The filmmakers ask: what’s left of avant-garde strategies today? They examine an avant-garde project that didn’t survive its confrontation with real life – but they also appreciate the value of avant-garde attitudes of overcoming obstacles in life and letting your imagination roam beyond what others see as an impassable horizon.

Agata Buzek as Eleonora | fot. Blankfilm Productions

In their own words: “Art needs this today like it never did before – who would we be without those who believed and implemented utopian, avant-garde ideas? Who would we be without those who overcame obstacles in life and imagined something beyond that neoliberal slogan, No Alternative?”

directed by: Borys Lankosz  written by: Małgorzata Sikorska-Miszczuk
producer: Magdalena Lankosz 

director of photography: Marcin Koszałka editor: Magdalena Chowańska
music: Marcin Stańczyk

Co-Producers:
Adam Mickiewicz Institute
Telewizja Polska S.A.

Partner:
Cracow Technology Park

The movie was created with the support of the city of Krakow and the Krakow Festival Office.

We are grateful for the support of the Museum of Art in Lodz.

We are grateful for the assistance of the Witold Lutosławski National Forum of Music in the realization of the movie.

The project is co-organized by the Adam Mickiewicz Institute operating under the Culture.pl brand within the international cultural programme POLSKA 100 accompanying Poland’s centenary of regaining independence.

Co-financed by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland as part of the Multi-annual Programme NIEPODLEGŁA 2017-2021.